Rodzaje rusztowań

Podziału rusztowań można dokonać w oparciu o różne kryteria, uwzględniające m.in. ich konstrukcję, przeznaczenie, sposób kotwienia, wymaganą dokumentację lub materiały, z których zostały wykonane poszczególne elementy.

Klasyfikacja rusztowań w zależności od konstrukcji pozwala wyodrębnić 4 podstawowe typy tych konstrukcji:

1. rusztowania stojakowe – gdzie podporami są pojedyncze pionowe słupy zwane stojakami;
2. rusztowania ramowe – w których podporami są płaskie konstrukcje ramowe;
3. rusztowania kozłowe – składające się z dwóch lub więcej podpór przestrzennych i pomostu roboczego;
4. rusztowania wspornikowe – posiadające pomost roboczy oparty na wspornikach połączonych z obiektem budowlanym.

Wśród rusztowań stojakowych można jeszcze wyodrębnić:

• rusztowania niesystemowe – tzw. rusztowania rurowo – złączkowe,
• systemowe rusztowania modułowe, tzw. system modułowy – system, w którym poprzecznice i stojaki są osobnymi elementami, a między stojakami jest z góry wprowadzony odstęp (moduł) do przyłączania innych elementów rusztowania.

Z powyższego wynika również kolejny podział rusztowań – zależny od wymaganej dokumentacji. Zgodnie z tym kryterium rusztowania można podzielić na:

a) systemowe – konstrukcje z prefabrykowanych elementów, w których wszystkie wymiary siatki konstrukcyjnej lub przynajmniej ich część są jednoznacznie narzucone przez ściśle powiązane z tymi elementami części złączne. Wymaganą dokumentację stanowi tutaj instrukcja producenta lub instrukcja producenta i projekt indywidualny. Zależne to jest od tego z jakim rodzajem rusztowań systemowych mamy do czynienia. Mogą to być:

• rusztowania typowe – do montażu i eksploatacji których wystarczy instrukcja montażu i użytkowania (instrukcja obsługi, instrukcja producenta, DTR);
• rusztowania nietypowe – gdzie oprócz instrukcji montażu i użytkowania, wymagany jest również projekt indywidualny;

b) niesystemowe – rurowo-złączkowe lub drewniane, dla których zawsze jest wymagany projekt indywidualny.

Rusztowania systemowe można sklasyfikować jeszcze m.in. wg poniższych parametrów:

• obciążenia użytkowego (6 klas – obciążenie od 0,75 do 6,00 kN/m²);
• pomostów i ich podparcia (z badaniem przy obciążeniu spadającą masą, bądź bez tego badania);
• szerokości (od 0,6 m do ponad 2,4 m);
• zakrycia ochronnego (bez zakrycia, z siatką ochronną lub plandeką);
• sposobu dostępu w pionie (po drabinie lub schodach).

Kolejny czynnik, który można wziąć pod uwagę przy klasyfikowaniu rusztowań to ich przeznaczenie, W ten sposób można wyróżnić:

1. rusztowania robocze – konstrukcje budowlane, tymczasowe, z których mogą być wykonywane prace na wysokości, służące do utrzymywania osób, materiałów i sprzętu lub też tymczasowe konstrukcje, potrzebne do zapewnienia bezpiecznego miejsca pracy podczas wznoszenia budynków, przy pracach obsługowych, naprawczych lub rozbiórce budynków i innych konstrukcji oraz zapewnienia koniecznego dojścia;
2. rusztowania ochronne – konstrukcje budowlane, tymczasowe, służące do zabezpieczenia przed upadkiem z wysokości ludzi oraz przedmiotów;
3. rusztowania podporowe (nośne, wsporcze) – tymczasowe podparcie części konstrukcji w czasie, gdy sama nie uzyskała pełnej nośności, oraz w celu przeniesienia jej obciążeń.

W zależności od sposobu użytkowania rusztowania można podzielić na:

1. nieruchome – konstrukcje, które przy przemieszczaniu wymagają rozebrania na elementy składowe;
2. ruchome (przejezdne) – przeznaczone do wielokrotnego zastosowania na miejscu budowy, przystosowane do poziomego przemieszczenia (np. na kołach, wałkach, płozach itp. bez własnego napędu) bez konieczności rozbierania na części składowe. Szczególny typ rusztowań przejezdnych stanowią tzw. rusztowania przestawne, czyli stacjonarne, wyposażone w zawiesia do podczepiania pod urządzenia dźwigowe – przykładem mogą tu być rusztowania zbrojarskie, przestawiane wielokrotnie na budowie za pomocą dźwigu.

Biorąc pod uwagę sposób kotwienia rozróżnia się dwie odmiany rusztowań:

1. wolno stojące – niepowiązane z obiektem budowlanym lub podłożem, których stateczność (zdolność do zachowania niezmiennego położenia i kształtu pod wpływem sił zewnętrznych) wynika z ich własnej konstrukcji;
2. przyścienne – których stateczność jest zapewniona przez zakotwienie do obiektu budowlanego.

I na koniec podział rusztowań w zależności od materiału, z którego są wykonane poszczególne elementy. Można tu wyróżnić:

a) rusztowania stalowe – rusztowania, w których zdecydowana większość elementów jest wykonana ze stali (wyjątek mogą stanowić np. pomosty drewniane czy komunikacyjne aluminiowo – sklejkowe lub dźwigary aluminiowe);
b) rusztowania aluminiowe – wykonane ze stopów aluminium, najczęściej występujące jako rusztowania przejezdne;
c) rusztowania drewniane – tymczasowe konstrukcje pomocnicze z drewna ułatwiające wznoszenie, wykańczanie lub remont obiektów budowlanych:

• rusztowania przyścienne jednorzędowe,
• rusztowania przyścienne dwurzędowe,
• rusztowania przyścienne drabinowe,
• rusztowania na wysuwnicach,
• rusztowania na kozłach;

d) rusztowania bambusowe;
e) rusztowania wykonane z tworzyw sztucznych.

Rusztowania stalowe i aluminiowe zalicza się do jednej grupy rusztowań – rusztowań budowlano – montażowych metalowych, do montażu których w Polsce jest wymagane ukończenie szkolenia i zdanie egzaminu, aby otrzymać odpowiednie uprawnienia – z wpisem w książce operatora maszyn roboczych: „rusztowania budowlano-montażowe metalowe” – montaż i demontaż.